سیاسەتی دەرەوەی ئێران بە سەرکردایەتی سەرۆک مەسعوود پزشکیان ، سەرۆککۆماری ئێران گۆڕانکاری بەرچاوی بەسەردا دێت کە لە مانگی تەمووزی ساڵی ٢٠٢٤ دوای کۆچی دوایی ئیبراهیم ڕەئیسی سەرۆک کۆماری پێش خۆی هاتە سەر دەسەڵات. ئیدارەی سەرۆک پزشکیان بە چەندین ڕووداوی سەرەکی لە قاڵب دراوە، لەوانە شەڕی ئیسرائیل و حەماس، تیرۆرکردنی ئیسماعیل هانیە، ڕێبەری حەماس لە تاران و ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد لە سوریا.
گۆڕانکارییە سەرەکییەکانی سیاسەتی دەرەوەی ئێران:
• ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئیسرائیل- ئێران ستراتیژی ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆی لەگەڵ ئیسرائیل گرتۆتەبەر، کە لە مانگەکانی نیسان و تشرینی یەکەمی 2024دا بە ئاڵوگۆڕی تەقەکردنەوە دیارە.
• دوکتۆرینی ئەتۆمی-گفتوگۆکان سەبارەت بە گۆڕینی دۆکتۆرینی ئەتۆمی ئێران بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی، کە توانای ڕێگریکردن لە دژی ئیسرائیل بەرز بکاتەوە، لە ئارادایە. ژەنەڕاڵ ئەحمەد حەقتەلاب، سەرۆکی فەیلەقی پاراستن و ئاسایشی ئەتۆمی ئێران ئاماژەی بە پێداچوونەوە بە سیاسەتە ئەتۆمییەکان کرد لە ژێر ڕۆشنایی هەڕەشەکانی ئیسرائیل.
• کاریگەریی ناوچەیی-ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد، نفوزی ئێرانی لە سووریا و لوبنان بەشێوەیەکی بەرچاو کەم کردەوە، ئەمەش دەرفەتی بۆ سعودیە ڕەخساند تا ئامادەیی خۆی لە ناوچەکەدا دووپات بکاتەوە.
• پەیوەندییەکان لەگەڵ ئەمەریکا-پەیوەندییەکانی ئێران و ئەمریکا بە مشتومڕییەوە ماونەتەوە، سەرۆک پزیشکیان ڕەخنەی لە سیاسەتەکانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشووی ئەمریکا گرتووە، کە لە ساڵی 2018 لە پلانی کاری تۆکمەی هاوبەش (JCPOA) کشایەوە.
• هەوڵە دیپلۆماسیەکان- حکومەتەکەی پێشێزکیان هەوڵدەدات دانوستان لەگەڵ وڵاتانی ئەوروپی بەتایبەت فەرەنسا و بەریتانیا و ئەڵمانیا بکاتەوە بۆ کەمکردنەوەی فشارەکان و ئەگەری بوژاندنەوەی JCPOA. ئێران هەروەها پەیوەندییەکانی لەگەڵ چین و ڕووسیا بەهێزتر دەکات و لە مانگی دووی ٢٠٢٥دا ڕێککەوتنێکی هەمەلایەنەی هاوبەشی ستراتژیکی لەگەڵ ڕووسیا واژۆ کردووە.
تەحەددیات و دەرفەتەکان
• گەمارۆ ئابوورییەکان-ئێران ڕووبەڕووی ئاستەنگی ئابووری بەرچاو دەبێتەوە بەهۆی سزاکانی سەرکردایەتی ئەمریکا، کە هەناردەکردنی نەوتی کەمکردووەتەوە و دەستڕاگەیشتن بە سیستەمی بانکی جیهانی سنووردار کردووە.
• داینامیکی ناوچەیی-کەمبوونەوەی نفوزی ئێران لە سوریا و لوبنان ڕەنگە ببێتە هۆی گۆڕانکاری لە داینامیکی دەسەڵاتی ناوچەیی و ئەگەری هەیە سعودیە وەک یاریزانێکی سەرەکی سەرهەڵبدات.
• سیاسەتی جیهانی-ئەندامێتی ئێران لە بلۆکی بریکس و هاوبەشییە ستراتیژییەکانی لەگەڵ چین و ڕووسیا ڕەنگە دەرفەت بۆ هاوکاری ئابووری و هێڵی دیپلۆماسی دابین بکات.
ئاراستەکانی داهاتوو
• دانوستان لەگەڵ ڕۆژئاوا-ڕەنگە ئێران ڕێبازێکی ئارامتر لەگەڵ دراوسێکانی بگرێتەبەر و پەیوەندییەکانی لەگەڵ چین و ڕووسیا بەهێزتر بکات، کە ئەگەری هەیە ببێتە هۆی زیادبوونی گرژییەکان لەگەڵ ڕۆژئاوا.
• بەرنامەی ئەتۆمی-ئەگەری پەیوەندی سەربازیی زیاتر لەگەڵ ئیسرائیل هێشتا زۆرە، بەڵام ڕەنگە ئێران هەوڵە دیپلۆماسییەکانیش بۆ ڕێگریکردن لە هەوڵەکانی ئیسرائیل بۆ لێدانی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی بەدوادا بچێت.
• هاریکاری ناوچەیی-ڕەنگە جەختکردنەوەی پێشێزکیان لەسەر هاوکاری و دیالۆگی ناوچەیی ببێتە هۆی باشتربوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی، بەتایبەتی دەوڵەتانی کەنداو.