بونیاتی درامی لەنمایشی (وشەی نا) دا
بەشی دووەم
لە نمایشی (وشەی نا) دا هێڵێكی ڕاستەوخۆی درامی نیە، بەئاراستەی ئامانجێكی دیاری كراو بڕوات، یان بە فۆرمێكی رێكخراو دابەشی چەند تەوەرێك كرابێت، هەر تەوەرێك سەربەخۆیی خۆیان هەبێت، لە ئەنجامدا لە یەك ئامانجدا یەكتر بگرنەوە.
كێشەی ئەو نمایشە لەوە دایە كە بابەتەكانی زۆرو پەرت و بڵاون، هەر كاراكتەرێك دەیان كێشە هەڵدەگرێ، بۆیە ئاستەمە دەرهێنەر بەوێنەی درامی، بتوانێت ئەو پانتاییە بەر فرەوانە بە فیعلی درامی پڕ كاتەوە، بە گێڕانەوەو تێپەڕاندن نەبێت.
ڕاستیەكەی ئەوەیە هەریەكێ لەو كێشانە، ئەگەر لەسەریان بوەستی و نرخ و بەهای فەلسەفی و درامی خۆیانیان بدەیتێ، هەریەكێ لەوان پێویستیان بەنمایشێكی سەربەخۆ هەیە، وەك پرسی تەڵاق، بێكاری، دووڕوویی، كرێكاری بیانی، دەسەڵاتی ژن و دەیان بابەتی تركە لە یەك نمایش ئاخێندراون.
ئەم زۆری و بۆریە لەبابەت بەمانای بەهێزی و گەورەیی بابەت نیە، بەڵكو فاكتەرێكن بۆ لاواز بوونی ئامانجەكانی نمایش، چونكە دەرهێنەر ناتوانێ هیچ لەو بابەتانە وەك پێویست تێر بكات و نرخی خۆیانیان بداتێ، جگە لەسەرە قەڵەم نەبێت .
لەهەمان كاتیشدا ناتوانێ دەرفەتیكی باشتر بە بینەر بدات، بۆ ئەوەی ئەو پرسانە بەناو قوڵایی بابەتەكان شۆِڕ بیتەوەو چێژیان لىَ وەر بگرێت، یا لەزاكیرەیاندا بمێنێتەوە.
ئەوە جگە لەوەی لەناو گێژەڵوكەی ئەو هەموو ڕوداوە لاوەكییانە، خیتابە سەرەكییەكەی نمایشیش لاواز دەبێت و ناتوانێ وەك پێویست ئامانجەكانی خۆی بپێكێنێ
دەرهێنان:
ئەوەی لە پرۆسەی دەرهێناندا بۆ دەرهێنەر گرنگ بێت، گەیاندنی گوتارە شانۆییەكەیەتی بەهەر شێوەو ستایلێك بێت كە خۆی بڕوای پێیەتی.
گرنگیش بۆ بینەر چێژ وەرگرتنە لەوەی پێشكەشی دەكرێت .
بۆیە لەهەندێ حاڵەتی خوازراو بۆی هەیە دەرهێنەر چەند میتۆدێك لەسەر شانۆ موتربە بكات بە پێی خواستی نمایش, بێ ئەوەی هیچ ستایلێك كێشەی گەیاندنی بۆ دروست بكات، هەر بۆ نموونە دەرهێنەر پا بەند نیە بەدەرنەچوون لەستایلێكی هاوچاخ.
لە دیمەنێكی وەك دیمەنی بووك گواستنەوەكە، دەرهێنەر دەگەڕێتەوە ناو كەش و هەوای نمایشێكی واقیعی لەهەناوی نمایشێكی هاوچاخ دا، ئەمەیان ڕێ ی تێ دەچێ بەو مەرجەی خزمەتی ڕەوتی نمایشەكە بكاو ببێتە سەرچاوە بۆ سەرنج ڕاكێشانی بینەر .
سدیق حسین ـ بۆ ئەوەی كەش و هەوای نمایشەكەی تەڕ كات و هەناسەیەك لە ناو كەش و هەوایەكی پڕ لەنیگەرانی بڕەوێنێتەوە، بە دیمەنی گۆرانی و سەماو تەپڵ لێدان ڕەوتی نمایشەكەی گۆڕی و هەناسەیەكی تری خستە بەر بینەر..
هەر لە دیمەنی بووك گواستنەوەكە نا، لە دیمەنێكی تریش دا دەرهێنەر كاتێ گۆرانی ( لێ قەدەرێ) ی (ئایشەشان) دەخاتە بەر گوێ ی بینەر، بۆ ئەوەی ئەو دیمەنە تێر كات كە باس لە غوربەت و قەدەری نەخوازراوی مرۆڤ دەكات و بینەر دوور دەكاتەوە لە ئەتمۆسفیرێكی نەگۆڕ، كە هەندێ جار بەسەر بینەردا دەسەپێ .
بەم دیمەنەش دیسان دەرهێنەر ئامرازی گۆرانی بەكار دێنێ بۆ تێركردنی دیمەن و بزواندنی هەستی بینەرو گۆڕینی ریتمی نمایش .
ئەم موتوربە فۆرمانە، حاڵەتێكی ئەرێنین بۆ گۆڕینی ریتم و حەسانەوەی بینەرو كەش و هەوا.
سینۆگرافیا:
لەو نمایشانەی كە گرنگی بە ناوەرۆك و گەیاندنی وتار دەدەن، پێویستی زۆرتریان بەسینۆگرافیا هەیە لە نمایشی دیكەی ئاسایی .
بۆ ئەوەی دەرهێنەر فشاری دەروونی زیاتر بەكار بێنێ بۆ پاراستنی حاڵەتی دەروونی بینەرو ڕەحساندنی ئەو كەرەستە و ئامرازە هونەریانەی سەقامگیری دەروونی بینەر ڕادەگرن.
بۆ هەموو ئەو فشارە دەروونی و فیكریانەی لە نمایشی (وشەی نا) وەك باران خرانە سەر ڕۆحی بینەر و چەق بوونی لەناو گۆمێكی پیسی كۆمەڵایەتی و ژینگەیەكی خنكێنەر، لە واقعێكی بەسەردا سەپاودا.
بەهێزترین ئامرازێكیش بۆ رزگار بوون لەو حاڵەتە دەروونیە تەنیا سینۆگرافیایە كە كاری خۆی دەكات بۆ هێور بوونەوە بە ستاتیكای ڕەنگ و موزیكی هێور كەرەوەی مێشك ..
بەڵام ئاخۆ دەرهێنەر تا جه ند دەسەڵاتی دابین كردنی ئەو سینۆگرافیا خوازراوەی هەبوو ؟
ئەمە پرسیارێكە بۆ ئەو بینەرانەی نمایشەكەیان بینی، هەستیان بەو ستاتیكا ورو ژێنەرە كرد، كە ببن بەسەرچاوە بۆ ئارامی چاوو هێور كردنەوەی مێشك؟
ماویەتی...
حەیدەر عەبدولڕەحمان