ئەمریکا لە ڕووی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گازەوە پێشەنگی جیهانە، چونکە ئەم سەرچاوانە بەردەوامن لە ڕۆڵی سەرەکی لە دابینکردنی بەرزبوونەوەی خواست لەسەر کارەبا سەرەڕای هەوڵەکان بۆ گواستنەوە بۆ وزەی نوێبووەوە.

لە ئەمریکاوە تا سعودیە و میسر و ئیتاڵیا، وێستگەکانی کارەبا کە بە نەوت و گاز کاردەکەن، وەک بەردی بناغەی تێکەڵەی کارەبا دەمێننەوە، ئەمەش بەهۆی توانای دڵنیابوونیان لە سەقامگیری تۆڕەکان لە بەرامبەر هەڵاوسانەکاندا.

بەپێی ئەو زانیاریانەی ئەم دواییە کە لەلایەن یەکەی توێژینەوەی وزە کە بنکەکەی لە واشنتۆنە، 10 وڵاتی سەرەکی بەپێی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گاز نزیکەی 1.3 تێراوات پێکدەهێنن، واتە نزیکەی 60%ی کۆی توانای کارکردنی جیهانی کە 2.2 تێراواتە.

لەم ساڵانەی دواییدا گازی سروشتی وەک یاریزانێکی سەرەکی لە بەرهەمهێنانی کارەبادا دەرکەوتووە، ئەمەش بەهۆی کارایی و کەمبوونەوەی دەردانی گازی ژەهراوی بە بەراورد بە خەڵوز، ئەمەش وایکردووە ببێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەندکراو بۆ زۆرێک لەو وڵاتانەی کە هەوڵدەدەن ئاسایشی وزە لەگەڵ ئامانجە ژینگەییەکان هاوسەنگ بکەن.

سەرەڕای زیادبوونی فشاری ڕێکخراوەیی و داهێنانەکان لە تەکنەلۆژیاکانی گرتن و هەڵگرتنی کاربۆن، پشتبەستن بە وێستگەکانی کارەبای نەوت و غاز هەر دەمێنێتەوە، بەتایبەتی لە ئابوورییە گەشەسەندووەکاندا کە پێویستیان بە سەرچاوەی وزەی جێگیر هەیە.

بەگشتی، کۆی بەرهەمهێنانی کارەبای جیهانی لە ساڵی ڕابردوودا (2024) بە ڕێژەی 4% زیادیکردووە، بۆ 31,255 هەزار تێراوات-کاتژمێر، لە کاتێکدا لە ساڵی 2023دا 29,963 هەزار تێراوات-کاتژمێر بووە.

لیستی ١٠ وڵاتی سەرەکی بەپێی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گاز
بەپێی دوایین داتاکانی پلاتفۆرمی چاودێری وزەی جیهانی، کۆی گشتی وێستگەکانی کارەبای نەوت و گاز لە سەرانسەری جیهان گەیشتووەتە چوار ملیۆن و ٣٨٤ هەزار وێستگە.

ئەمریکا زۆر پێشەنگی لیستی ١٠ وڵاتی سەرەکییە لە ڕووی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گازەوە، بەم شێوەیەی خوارەوە:

ئەمریکا : 560,640 گیگاوات.
چین : 165,451 گیگاوات.
ڕووسیا : 112,213 گیگاوات.
سعودیە : 97.655 گیگاوات.
ژاپۆن : 97,229 گیگاوات.
ئێران : 75,283 گیگاوات.
میسر : 52,324 گیگاوات.
مەکسیک : 51,883 گیگاوات.
کۆریای باشوور : 51,357 گیگاوات.
ئیتاڵیا : 48,785 گیگاوات.
لە ئێستادا ئەمریکا نزیکەی 26%ی کۆی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای جیهان بە نەوت و غاز پێکدەهێنێت.

لە ئەنجامدا ئەمریکا پلەی یەکەمی خۆی لە نێوان ١٠ وڵاتی سەرەکیدا دەپارێزێت لە ڕووی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گازەوە، بە توانای کۆی گشتی نزیکەی ٥٦٠.٦ گیگاوات، وەک لەم ژمارەیەی خوارەوەدا دەردەکەوێت:

١٠ وڵاتی سەرەکی بەپێی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گاز

بەپێی یەکەی توێژینەوەی وزە، ئەمریکا 1067 وێستگەی کارەبای نەوت و غازی هەیە و پلانی زیادکردنی نزیکەی 162 گیگاوات توانای نوێ لە قۆناغی پەرەپێداندایە.

لە نێوان ساڵانی ٢٠١٢ بۆ ٢٠٢٤ تێکەڵەی کارەبای ئەمریکا گۆڕانکاری ڕیشەیی بەخۆیەوە بینی و غاز زاڵ بوو و پشکەکەی بۆ ٤٣% بەرزبووەوە.

چین لە پلەی دووەمدایە بە توانای مەزەندەکراوی 165,451 گیگاوات، کە دەکاتە نزیکەی 7.6%ی کۆی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گاز، کە بەسەر 323 وێستگەدا دابەشکراوە.

لە کاتێکدا ڕووسیا کێشی خۆی دەپارێزێت، بەڵام پشکەکەی لە 5%ی کۆی توانای بەرهەمهێنانی نەوت و گاز لە جیهاندا تێدەپەڕێت، کە توانای بەرهەمهێنانی 112.2 گیگاواتە، لە سەرانسەری 205 وێستگەدا.

سعودیە لە لیستەکەدایە
سعودیە لە ڕیزبەندی چوارەمی 10 وڵاتی سەرەکیدایە لە ڕووی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گاز، کە 4.5%ی کۆی گشتی کارەبای جیهانی پێکدەهێنێت.

توانای بەرهەمهێنانی کارەبای سعودیە بە نەوت و گاز گەیشتە 97.7 گیگاوات و ئەو وڵاتە خاوەنی نزیکەی 92 وێستگەی کارەبایە.

لە ماوەی ساڵی ڕابردوودا پشکی غاز لە تێکەڵەی کارەبادا بۆ دووەم ساڵ لەسەریەک بەرزبووەتەوە، لە 61.9% لە ساڵی 2023 بۆ 63%، بە بەراورد بە 34.5% بۆ نەوت، وەک لەم هێڵکارییەی خوارەوەدا دەردەکەوێت:

تێکەڵەی بەرهەمهێنانی کارەبای سعودیە تا ساڵی ٢٠٢٤
ئەم گۆڕانکارییە هاوتەریبە لەگەڵ بەرزبوونەوەی خواستی ناوخۆیی بۆ کارەبا و پلانە گەورەکەی شانشینی یەکگرتوو بۆ بەدەستهێنانی تێکەڵەیەکی 50% غاز و 50% وزەی نوێبووەوە تا ساڵی 2030.

توانای بەرهەمهێنانی کارەبای ژاپۆن بە نەوت و گاز 97,229 گیگاواتە، کە بەسەر 88 وێستگەدا دابەشکراوە، کە نزیکەی 4.5%ی کۆی گشتی جیهانییە و بەپێی یەکەی توێژینەوەی وزە لە پلەی پێنجەمدایە.

لە بەرامبەردا ئێران توانای 75 هەزار و 283 گیگاوات لە سەرانسەری 96 وێستگەدا هەیە کە دەکاتە 3.5%ی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای جیهانی نەوت و گاز و لە پلەی شەشەمدایە.

میسر لە پلەی حەوتەمدایە
میسر لە پلەی حەوتەمی 10 وڵاتی سەرەکیدایە لە ڕووی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گازەوە، بە کۆی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و غاز، بە کۆی توانای 52,324 گیگاوات کە بەسەر 43 وێستگەدا دابەشکراوە، کە دەکاتە نزیکەی 2.41%ی کۆی توانای جیهانی.

گازی سروشتی لە ساڵی ٢٠٢٤دا بەردەوام بوو لە زاڵبوون بەسەر تێکەڵەی کارەبای وڵاتەکەدا و گەیشتە نزیکەی ٨٢%، بەپێی ئەم هێڵکارییەی خوارەوە:

تێکەڵەی بەرهەمهێنانی کارەبای میسر

میسر گەشەی بەرهەمهێنانی کارەبای بە غازی تۆمارکردووە بە نزیکەی 15.1 تێراوات کاتژمێر، کە دووەم بەرزترین ڕێژەی گەشەکردنە لە جیهاندا دوای ئەمریکا، تا ساڵی 2024.

مەکسیک لە پلەی هەشتەمی 10 وڵاتی سەرەکیدایە لە ڕووی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و گازەوە، بە کۆی توانای بەرهەمهێنانی کارەبای نەوت و غاز، بە کۆی توانای 51,883 گیگاوات کە بەسەر 102 وێستگەدا دابەشکراوە، کە دەکاتە 1.4%ی کۆی توانای جیهانی، بەپێی ئەو زانیاریانەی کە لەلایەن یەکەی توێژینەوەی وزە پێداچوونەوەیان بۆ کراوە.

کۆریای باشوور کە نزیکەی 2.4%ی توانای جیهانی پێکدەهێنێت، لە پلەی نۆیەمدایە بە 51,357 گیگاوات لە سەرانسەری 64 کارگەدا.

ئیتاڵیا بە 48.785 گیگاوات توانای دامەزراو لە سەرانسەری 113 کارگەدا 10 سەرەکی دادەخات، کە دەکاتە 2.3%ی کۆی گشتی کارگە.