بەشی یەكەم/
سیاسەتی هاوپەیمانی یەكێكە لە بابەتە سیاسییە سەرەكییەكان لە بواری تێكۆشانی سیاسیدا بەنیسبەت حزبی شیوعییەوە. ئەم بابەتە زیاترە لەوەی بە میكانیزمێكی كاری سیاسیی ڕۆژانە لە ئەركی تێكۆشانی حزبدا تەماشابكرێت. گرنگە لە ڕەهەندێكی هزری قووڵەوە‌ و لە دیدێكی فراوانی وابەست بە چەمكی گۆڕانكاری كۆمەڵایەتییەوە، بە ڕەچاوكردنی قۆناغی مێژوویی‌ و دەستنیشاكردنی ئەركەكان ‌و تێگەیشتن لە ریزبەندی چینایەتی ‌و هەڵوێستی توێژ ‌و چینە جۆراجۆرەكان لەمەڕ ڕووداوەكان ئەم سیاسەتە دابڕێژرێت. بەم مانایە ناكرێ لە ڕوانگەی ئارەزوو یان لە ڕوانگەی بەرژەوەندییەكی تەسك ‌و ئێجگار كاتییەوە تەماشای چەمكی هاوپەیمانی بكرێت. ئەزموونەكانی بزووتنەوەی چەپ ‌و سۆشیالیستی ‌و پارتە كۆمۆنیستەكان لە بواری بابەتی هاوپەیمانیدا دەوڵەمەندە، بەڵام ئەم دەوڵەمەندییە مانای دووبارەكردنەوە ئەو ئەزموونانە نییە، كە پێشتر لە هەلومەرجێكی تایبەتدا سەركەوتنی بەدەستهێنابێت. دووبارەكردنەوەی میكانیكییانەی ئەزموونی ڕابووردوو لە بارودۆخێكی نوێدا مانای خۆمەڵاسدانە لە بازنەی دۆگمادا. جیهانی گۆڕاو ‌و شوناسی نوێی ناكۆكی ‌و ململانێیەكان لەسەر ئاستی نیشتمانی ‌و هەرێمایەتی ‌و نێودەوڵەتیدا پێویستی بە سیاسەتی نوێ هەیە ‌و ئەم نوێبوونەوەیەش دەبێ بواری بابەتی هاوپەیمانی بگرێتەوە.

ئەم بابەتە سەبارەت بە هاوپەیمانی، كە بەچەند بەشێك دەخەمە بەردەم خوێنەرانی ڕێگای كوردستان، هەوڵدانە بۆ ئاماژەكردن بە ئەزموونی مێژوویی لە بواری هاوپەیمانی ‌و لە كۆتاییشدا گرنگە باس لەوە بكەین، كە لە دوای چارەكی یەكەمی سەدەی بیستویەكەم بەنیسبەت ڕەوشی كوردستان ‌و سەرانسەی جیهان چۆن بڕوانینە چەمكی هاوپەیمانی.
یەكەم/ پێشەكییەك لە سەرچاوە كلاسییەكانی ماركسیزیمەوە سەبارەت بە هاوپەیمانی
بزوتنەوەی كرێكاری ‌و سۆشیالیستی جیهانی، لەسەرەتای دامەزراندنییەوە‌ و بەتێپەربوونی بە بارودۆخی مێژوویی جیاوازدا، خاوەنی ئەزمونێكی دەوڵەمەندە لە بواری هاوپەیمانێتی ‌و لە میانەی كەڵەكەبوونی كار‌ و خەباتی شۆڕشگێرانەوە، لایەنی تێۆری تێدا رەسەنێتی وەدەستهێناوە. ئەمەش لە رێگای كاركردن بۆ هۆشیاركردنەوە‌ و رێكخستن ‌و تەیاركردنی ئەو هێزانەی لە بارودۆخێكی دیاریكراودا دەبنە هێزی بزوێنەری پرۆسەی گۆڕانكاریی كۆمەڵایەتی.

لە مانفێستی كۆمۆنیستیدا بەشێوەیەكی روون و بەرچاو ئاماژە بەكاری هاوبەشی شیوعییەكان لە وڵاتە جیاجیاكاندا كراوە. لەمیانەی قسەكردن لەسەر هەڵوێستی شیوعییەكان بەرامبەر حزبە بەرهەڵستكارە جیاوازەكان، مانیفێست ئاماژە بەوە دەكات كە "شیوعییەكان لەپێناوی بەرژەوەندی ‌و ئامانجە راستەوخۆكانی چینی كرێكار تێدەكۆشن، بەڵام ئەوان لە بزووتنەوەی ئێستادا هاوكات بەرگری لە ئایندەی بزووتنەوەكەش دەكەن، ئەوەتا لەفەرەنسا شیوعییەكان لەدژی بۆرژا و پارێزگاركار ‌و رادیكالەكان هاوپەیمانێتی لەگەڵ حزبی سۆسیال دیموكراتدا دەبەستن، لەگەڵ ئەوەشدا بەمافی خۆیانی دەزانن، كە ڕەخنە لەو دەستەواژە و هەڵانە بگرن كە لە ئاكامی ئەزموونی شۆشگێڕیدا، هاتۆتەكایەوە.

لە مانفێستدا هاتووە: لە سویسرا شیوعییەكان لایەنگیری رادیكالەكان دەكەن، بێ ئەوەی نكۆڵی لەوە بكەن، كە ئەم حزبە لە كەسان ‌و توخمی دژ بەیەك پێكهاتووە... لە پۆلۆنیاش شیوعییەكان پاڵپشتی ئەو حزبە دەكەن، كە پێیوایە شۆڕشی كشتوكاڵی مەرجە بۆ ئازادی نیشتمانی... لە ئەڵمانیا حزبی شیوعی بەرێكەوتن لەگەڵ بۆرژواكاندا تێدەكۆشێ، چونكە بۆژوا لەتێكۆشانێكی شۆڕشگێرانەدایە لە دژی رژێمی پاشایەتی رەهادا".
ئەم بۆچوونە سەرەكییانە لە سیاسەتی هاوپەیمانێتی، لەكاری نێونەتەوەیی یەكەمدا لەنێوان ساڵانی 1864 تا 1872، رەنگیدایەوە، هەروەها لەكارەكانی نێونەتەوەیی دووەمدا رەنگیدایەوە كە، ساڵی 1889 دەستی بەكارەكانی كرد ‌و لەگەڵ سەرەتای یەكەمین شەڕی جیهانیدا كۆتاییپێهات‌ و سیاسەتی هاوپەیمانێتی فاكتەری سەرەكی بوو لە ئیفلاسكردنی، چونكە هەندێك لە حزبەكان بەبیانووی (بەرگری لە نیشتمان) لەپاڵ حكومەتەكانیان وەستان بۆ ئەنجامدانی جەنگێكی ناعادیلانە لە ساڵی 1914دا.

ئەم بابەتە لە ڕەوشی ئێستادا ‌و لەگەڵ دەستپێكی شەڕی نێوان ڕووسیا‌ و ئۆكرانیا بەشێوازی هەلوێستی جیا لەنێوان پارتە كۆمۆنیستەكان دەركەوت.
گرنگیی سیاسەتی هاوپەیمانێتی دوای دروستبوونی نێونەتەوەیی سێیەم، كە چالاكییەكانی دەكەوێتە ماوەی نێوان 1919 و 1943 وەدەركەوت. ئەوە بوو نێونەتەوەیی سێیەم توانی ریزەكانی سەرجەم هێزە دیموكراسی ‌و ئاشتیخوازەكان یەكبخات ‌و كاریگەربێت لە مەسەلەی رزگاركردنی مرۆڤایەتی ‌و گەلانی جیهان لە مەینەتییەكانی جەنگ ‌و كۆنەپەرستی ‌و فاشیزم.
لەسەردەمانی مەترسییەكانی فاشیزم ‌و نازییەتدا، بەشێكی زۆری سەركردە شیوعییەكان چەمكی "بەرەی نیشتمانی یەكگرتوو"یان دژ بە فاشیزم خستەڕوو. گرنگترین بەشداری لەم بوارەدا، بۆچوونەكانی دیمترۆفە لە بواری چەمكی بەرەی نیشتمانی یەكگرتوو لە تێكۆشاندا دژ بە فاشیست.

تایبەت بەو قۆناغە، خاتوو دلۆریسی ئیباروری سكرتێری پێشووتری حزبی شیوعی ئیسپانی لە وتارێكدا بەناونیشانی "ئومەمیەتی شیوعی‌ و بەرەی یەكگرتوو"دا، ئاماژە بە ئەزموونی حزبی شیوعی فەرەنسا و حزبی شیوعی ئیسپانیا دەدات لە بواری دامەزراندنی بەرە میللییەكاندا. لەم ڕووەوە دلۆریس ئاماژە بەوە دەدات، كە حزبی شیوعی فەرەنسا لە بانگەوازێكیدا بۆ رووبەڕووبوونەوەی مەترسی فاشیزم رایگەیاند: "ئێمە ئامادەین بۆ پاڵپشتیكردنی هەر هەوڵێك ئازادییە دیموكراسییەكان بپارێزێت‌ و بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەر هێرشێك، كە چەتە فاشیستەكان ئەنجامیبدەن، ئێمە بانگهێشت دەكەین بۆ دامەزراندنی بەرەیەكی میللی فراوان بۆ رێگەگرتن لەبەردەم فاشیستەكان ‌و هەموو توانایەكمان بۆ ئەم شەڕە ‌و لەپێناو پتەوكردنی ئەم بانگەوازە و لایەنگیریكردنی بەهەموو شێوازێك، تەنانەت لەرێگای پەرلەمانیشەوە، تەرخاندەكەین".

دیمترۆف سەبارەت بە ئەزموونی شیوعییەكانی فەرەنسا لە بواری بەرەی یەكگرتوودا دەنووسێ: "چاكەی حزبی شیوعی فەرەنسا لەوەدایە، كە زانی بۆ ئەمڕۆ چی پێویستە بیكات. دەمارگیری ‌و كاری حزبایەتی بەرتەسك، كە دەبوونە لەمپەر لەبەردەم پەیامەكەی، وەلاوەنا... بەوپەڕی ئازاییەوە توانی لەگەڵ حزبی سۆسیالیستدا لەسەر خاڵە سەرەكییەكان رێككەوێ‌ و بەرەیەكی یەكگرتوو بۆ پرۆلیتاریا دژ بە فاشیزم دامەزرێنێ".

بیرۆكەی بەرە لەو سەردەمەدا بریتیبوو لە گوزارشتێك بۆ كاری هاوبەش لەپێناوی وەدیهێنانی ئەركێكی دیاریكراو لەلایەن حزبە شیوعییەكانەوە ‌و مانۆر یاخود تەكتیكێكی كاتی نەبوو، بەڵكو پێویستییەكی بابەتییانە بوو، نەك بۆ چینی كرێكار، بەڵكو بۆ چینی مامناوەند بۆ ئەنجامدانی ئەركێكی دیاریكرا‌و و رووبەڕووبوونەوەی مەترسی دیاریكراو. ئەزموونی ئەم حزبانە سەلماندی، كە پاشكەزبوونەوە ‌و دۆڕان لە بواری سیاسەت‌ و هەڵبژاردنەكاندا هەمیشە لەكاتی لەدەستدانی ئەو هاوپەیمانێتیانەدا، روودەدا.

ئەزموونی حزبی شیوعی ئەسپانیا ئاماژە بە سەركەوتنێكی مێژوویی چەپ لە هەڵبژاردنەكانی 1936 دا دەكات، دوای هاتنەكایەوەی بەرەی میللی، كە جگە لە هەڵبژاردندا توانی سەركەوتنی بەرچاوی دیكە وەدەسبهێنێت، لەوانە: دامەزراندنی حكومەتی كۆماری ‌و ئازادكردنی زیندانییەكان ‌و گەڕانەوەی ئۆتۆنۆمی بۆ كاتالۆنیا‌ و گفتۆگۆكردن لەسەر بەخشینی ئۆتۆنۆمی بە هەرێمی باسك، ئەمەش لەتەك گرنگیدان بە جوتیاران ‌و یارمەتیدانیان.

ئەزموونە هاوچەرخەكان ئاماژە بەوە دەكەن، كە هێزی چەپ لە هەڵبژاردنەكاندا سەركەوتنی گەورە بەدەستدەهێنن، كاتێك بەیەكگرتوویی ‌و لەمیانەی چەكەرەپێكردنی بەرنامەی هاوبەشەوە ململانێكان بەڕێوەدەبەن ‌و ئەم هێزانەش لە حاڵەتی پەرتەوازەیی سیاسیدا، دەدۆڕێنن.