پێکهاتەی سیاسەتەکانی سەرکردایەتی ئەمریکا بۆ جیهان لەمێژە بە بانگەشەی هاوپەیمانی نەگۆڕ و هاوپشتی دیموکراسی پاراودەکرێت، جێگەی سەرنجی ئەم ووتارەیە کە کەموکوڕییە مەترسیدارەکانی تادێت ئاشکراتر دەبن. لە هیچ شوێنێکدا، لە نێو زۆنەکانی سیاسەت و بەرییەککەوتنی جێۆپۆلەتیکیدا ئەم دووڕووییە، لە نێوان بنەماکانی بانگەشە بۆکراوی ڕیالپۆلیتیکی پراکتیزەکراودا کارەساتبارتر لە عێراق و سوریا بەرچاونەکەوتووە.
ئەو دوودڵیەیی لە مامەڵەی کۆشکی سپی و پتر تێوەگلانی لەگەڵ دەسەڵاتدارانی تائیفی شیعە لە بەغدا هەمە، پتر بووە کە دەبینین ئەمریکا موجامەلەی دەسەڵاتی تایفی لە بەغداد دەکات، ئەمە تەنها گۆڕانکاریی لە سیاسەتدا نییە ، هەڕەشەیەکی دەستبەجێیە بۆسەر کورد لە هەرێمی کوردستان. ئەم سەما ماکیاڤێلییەی ئەمریکا و بەڕێوەبەرایەتی ترەمپ کورد دەکاتە قوربانی ئامانجێکی کاتی ئەمریکا کە لەگەمەی باڵانس و سەقامگییی لەگەڵ ئێراندا دەسوڕێتەوە. لە ئۆکتۆبەری 2017ەیش ماکگۆرک لەگەمەیەکی هەرزانتردا چاوپۆشی لە پێشڕەوی ئابرامزەکانی کرد، نەفامانە گوایە عیبادی لە زۆنی ئێران دووردەخاتەوە.
لە ناوچەی دژە فڕینی 1991 بگرە تا دوای 2003 بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش، کورد لە عێراق وەک متمانەپێکراوترین هاوبەشی ڕەسەنی ئەمریکا ڕۆڵیان گێڕا، فیدراڵیش بە چوارچێوەی دەستووری نوێی عێراقدا جێگیرکرا.
ئەمریکییەکان پتر لە هەمووان، پێشمەرگەیان بە پارێزەری ئاسایشی دواتر واتە ئەمڕۆی جیهان دەزانی، کە ئازایەتی و قوربانیدانی لە بەرامبەر هەڕەشەی وجودیی داعشدا بێوێنە بوو، زۆرجار لە قۆناغە گرینگەکاندا وەک تاقانە هێزی زەمینی جەنگی دژبە داعش ناویان دێنا.
لەگەڵ ئەوەشدا، جەختکردنەوەی بەردەوامی ڕیاڵپۆلیتیکی ئەمریکا کە بەهۆی خواستی دەرچوونی لە عێراق و ڕۆڵ و فشاری تاران زیاتر بووە، واشنتۆنی خستووەتە ناو باوەشی پێکهاتەی دەسەڵاتی تایفی گەندەڵی بەغدا کە شیعەی تێدا باڵادەستە.
بەغدایەک کە فۆڕمی دەزگە چارەنوسسازەکانی لە ژێر کۆنتڕۆڵی ملیشیاکانی سەربە ئێراندایە. ئەبێ کاربەدەستانی حکومەتی هەرێمی کوردستان قوڵتر درک بەم ڕاستییە بکەن کە دانوستاندنەکان ئەمریکاو عێراق تەنها دیپلۆماسی نین بەڵکو سازشی قوڵن بۆ ئارامکردنەوەی بەغدا و نەرمکردنی تارانن، واشنتۆن بە شێوەیەکی سیستماتیکی ئەو دەستە و تاقمانەی بەهێزکردووە کە لە بنەڕەتدا دوژمنایەتی خواست و مافە دەستوورییەکانی خەڵکی هەرێمی کوردستان دەکەن.
دۆخی شنگالی دوابەدوای ڕزگاربوون لەدەستی داعش ببینن، ئەمریکا ڕازی بوو، تەنانەت ئاسانکاریشی بۆ جێگیرکردنی حەشدی شەعبی کرد کە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەکرێن، تەنانەت بۆ ناو خاکێک کە ناکۆکیی مێژوویی لەسەرە.
ئەمە سەقامگیری نییە کە ئەمریکا بانگەشەی بۆ دەکات، ئەوە سەپاندنی میلیشیاکانە، کە نەیان هێڵا ئیدارەی ڕەسەنی کوردی ئێزیدیی بگەڕێتەوە شنگال.
تەسلیمکردنی کەرکوک لە (2017)دا زۆر بێشەرمانە بوو. دوای ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی کوردستان، ڕاستە واشنتۆن بە ئاشکرا ئیدانەی کرد بەڵام عێراق، بە کەڵک وەرگرتن لە چەکی ئەمریکا، بە توندوتیژانە پێشمەرگەیان لە کەرکوک و کێڵگە نەوتییە گرنگەکانی دوورخستەوە. ئەمە هێشتا ڕازاندنەوەو تەدارەکی پێشکەشکردنی عێراق بوو بە شیعە، من شاهیدم ئەمریکا ئیمتیازی بەوانەدا کە سەربازەکانی دەکوشت، جا سوننە بن یان شیعە.
دەرحەق بە بودجەیش، فشارەکانی ئەمریکا بەردەوام لایەنگری بەغدان، هاوکات واشنتۆن پاڵپشتی لە هەوڵەکانی بەغدا کردووە بۆ هەڵوەشاندنەوەی میکانیزمی سەربەخۆی هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، کە شەنگستی ژیانی ئابووریی هەرێم و خەڵکەکەیەتی، کارەکەیان دژی کوردستان لەڕێگەی ناوبژیوانی نێودەوڵەتی و فشاری سیاسییەوە کرد کە دیارترینیان بە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوت لە ڕێگەی تورکیاوە لە مانگی ئازاری 2003دا بوو. ئەم گەمارۆ ئابوورییەی بەغدا دژی هەرێمی کوردستان هێز لە بێدەنگی و سازشی ئەمریکا بۆ ڕۆڵی عێراق لە پرسی ململانێ لەگەڵ ئێڕان وەردەگرێت.
ئەمە تەنیا ناتەبایی لە سیاسەتدا نییە، پاڕادۆکسێکی مەترسیدارە کە بەهۆی پێکگەیشتنی ماندوێتی ستراتیژی، ڕیالیپۆلیتیکی کورتبینانە و خوێندنەوەی هەڵەی بنەڕەتی داینامیکی دەسەڵات لەناو عێراقدا پەزلەکە وێنەیەکی ناشیاوی سیاسەتی ئەمریکای لێ دەرچووە.
بۆیە هاوکێشەی ناوکۆشکی سپی، ئەمەی ئەمریکا لە یاری کورتبینانەدا بە بەرژەوەندی دەزانێت، بە سەقامگیری لە ڕێگەی دەسەڵاتە تائیفییە شیعەکانەوە بەڕێوەی دەبات بووەتە دڵەڕاوکێ بۆ هاوبەشەکانی، جا لەسوریا، یان عێراق بێت. فشار لەسەر کورد، جا ئابووری، سیاسی، و ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان بێت، بەرهەمی ئەم موزایەدە قێزەونەی ئەمریکایە لەگەڵ بەغدا.
پێویستە ڕۆڵگێڕانی سیاسی ئەوانەی لە بازرگانی زیاتر، لە ململانێی خێڵەکی زیاتر سیاسەتی ستراتیژیک تێدەگەن، باش پارادۆکسەکانی ئەمریکا ببینن. کە هەڕاجکردنی دێموکراسی لەبازاڕی ململانێی جێۆپۆلەتیکیدایە، لەلایەک نەفرەت لە ئێران لە هەمان کاتدا بەهێزکردنی بریکارەکانی، بانگەشەی هاوپەیمانی دەکات لەکاتێکدا خەنجەرەکەت لە پشتەوە لێدەدات. ئەم گاڵتەجاڕییە بۆنی ئیفلاسی ستراتیژی لێدێت.
متمانەی درێژخایەن و دەسەڵاتی ئەخلاقی دەکاتە قوربانی دەستکەوتە تاکتیکییە زوو تێپەڕەکان کە دواجار کاریگەری دژبەرەکانیان زیاتر دەکەن..
گرنگە هەرێمی کوردستان هاوبەشییە نێودەوڵەتییەکانی هەمەچەشنتر بکات و لەناویاندا جوڵەی دیپلۆماسی زیاتر بکات، بەتایبەتی بەهێزکردنی بەشداریکردنی یەکێتی ئەوروپابە شێوەیەکی سیستماتیکی لۆبیکردنی دەوڵەتانی یەکێتی ئەوروپا (بەتایبەت ئەڵمانیا، فەرەنسا، بەریتانیا) بە گرنگیدان بە مافەکانی مرۆڤ، پاراستنی کەمینەکان، هاوکاری بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و وەبەرهێنانی ئابووری بێت. تیشک بخەنە سەر سەقامگیری حکومەتی هەرێم و خواستە دیموکراسیەکان بە بەراورد لەگەڵ بەغدا.
پەیوەندییە هەرێمییەکان بەهێز بکەن، پەیڕەوکردنی پەیوەندیی پراگماتیکی لەگەڵ تورکیا و ئێران و کەنداو پەرەپێبدەن.
هەوڵ بۆ سەربەخۆیی ستراتیژی لەگەڵ ڕووسیا وچین بدەن.
چاکسازی دامەزراوەیی حکومەتی هەرێمی کوردستان کاراتر بکەن بێبەزەییانە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی ببنەوە، باشترکردنی شەفافیەت (بەتایبەت لە داهات ولەناویاندا نەوتی و نانەوتی) وادەزانم بافڵ تاڵەبانی باش لەوە گەیشتووە کە لەمەزیاتر گوشار بۆسەر هەرێمی کوردسان و بەتایبەتی پرسی مووچە، یەکێتی دووچاری مەترس جدی دەکاتەوە بۆیە یەکلاکردنەوەی ناکۆکییەکانی نێوان پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتیمانی کوردستان (و لایەنەکانی تر) لە ڕێگەی گفتوگۆی بەردەوامەوە ئەولەویەتی پێ بدرێت.
کەمکردنەوەی پشتبەستن بە نەوت بە وەبەرهێنانی زۆر لە کشتوکاڵ، گەشتیاری، بەرهەمهێنان، و تەکنەلۆژیادا بکرێت پەرەپێدانی ناوچەی ئازاد بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنانی ڕاستەوخۆی بیانی. دانوستانێکی پتەو لەگەڵ تورکیا بکەن بۆ دەستگەیشتن بە بۆری بە گەرەنتی و درێژخایەن و نرخێکی دادپەروەرانە.
لێکۆڵینەوە لە ئیمکانی هەناردەکردنی بچووکتر لە ڕێگەی ئێران یان سوریا ئەگەر لە ڕووی جیۆپۆلەتیکییەوە جێبەجێ بکرێت و لە ڕووی داراییەوە گونجاو بێت.
بەردەوامبوون لە مۆدێرنکردنی هێزەکان لە هەمان کاتدا دڵنیابوون لەوەی کە لەژێر فەرماندەیی یەکگرتووی حکومەتی هەرێمدا دەمێننەوە. پەرەپێدانی یەکە تایبەتمەندەکان (بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، هەواڵگری).
دروستکردنی لێکتێگەیشتنی ئەمنی بێدەنگ لەگەڵ گروپە کەمینەکانی دیکە (عەرەبی سوننە، ئێزیدی، مەسیحی) لە ناوچە کێشەلەسەرەکاندا لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هاوبەش لە بەرەنگاربوونەوەی هەژموونی ،میلیشیاکانی سەر بە ئێران و دڵڕەشییەکانی بەغدا.