دەسپێك
لە ساڵی 2011 ئەحمەد شەرع وەك زیندانییەكی ئازادكراوی ڕێكخراوی قاعیدە، بۆ درێژەدان بە چالاكی لە وڵاتی خۆی، كە تازە بەر شەپۆلی خۆپیشاندانەكانی “بەهاری عەرەبی” كەوتبوو، عێراقی بەرەو سووریا جێ هێشت، بەڵام بڕیارە مایۆی 2025 وەك سەرۆككۆماری ڕاگوزەری سووریای دراوسێ، بێتەوە بۆ بەشداریكردن لە لووتكەی عەرەبی لە بەغدا؛ ئەمەیش شەقامی سیاسیی عێراقی بەسەر دوو بەرەدا دابەش كردووە: بەرەیەك لەگەڵ مامەڵەكردنی ئەرێنین لەگەڵ پێشهاتی نوێ و پێشوازیكردن لە شەرع، بەرەیەكی دژبەریش هەوڵی ڕێگری دەدەن. ئەمەیش بەغدای خستووەتە بەردەم تاقیكردنەوەیەك كە ئایا دەتوانێت وەك دەوڵەت مامەڵە بكات، یان سیاسەتی گرووپە شیعەكان بەسەریدا زاڵ دەبێت و ناچار دەبێت ملكەچی خواستەكەیان بێت.
ئەم شرۆڤەیە لەسەر لووتكەی عەرەبیی بەغدا و ڕەهەندەكانی بەشداریكردنی ئەحمە شەرع لە لووتكەكەدا و لێكەوتەكانی ئەم پێشهاتە هەڵوێستە دەكات.
لووتكەی عەرەبی لە بەغدا
بڕیارە ڕۆژی 17ی ئایاری 2025 لووتكەی سەرانی وڵاتانی عەرەبی (خولى 34) لە بەغدای پایتەختی عێراق گرێ بدرێت. ئەم لووتكەیە دووەمین لووتكەیە لە پاش لووتكەی بەحرێن (مایۆی 2024) لە سایەی جەنگی غەززەدا بەڕێوە بچێت. بە دوای سێ لووتكەی دیكەی هاوشێوەیشدا دێت: لووتكەی عەرەبی _ ئیسلامیی ناكاوی ڕیاز (نۆڤەمبەری 2023) و لووتكەی بەدواداچوونی ڕیاز (نۆڤەمبەری 2024)، لووتكەی ناكاوی قاهیرە (ئازاری 2025). وەزارەتی دەرەوەی عێراق، كە سەرپەرشتیی ئامادەكارییە لۆجستی و پرۆتۆكۆڵییەكانی ئەم لووتكەیە دەكات، پێی وایە سەركەوتنی لووتكەی عەرەبیی بەغدا وێنەیەكی ئەرێنی دەربارەی عێراق پیشانی دنیای دەرەوە دەدات، هەروەها كاروانی كاری هاوبەشی عەرەبی بەهێزتر دەكات[1]. لەسەر ئاستی عێراقیش ئەم لووتكەیە دووەمینە لە عێراقی نوێی پاش سەددام حسێن؛ يەكەمیان لە 2012 لە ویلایەتی دووەمی مالیكی گرێ درا، دووەمیش دەكەوێتە سەردەمی ویلایەتی سوودانی؛ لەسەر داوای سەرۆكوەزیرانی عێراقیش دێتە عێراق. بەوەیش بانگەشەی بۆ دەكات “بەغدا دەیەوێت ببێتە مینبەرێك بۆ بەهێزكردنی هاریكاریی عەرەبی و بەرەنگاربوونەوەی ئاڵنگارییەكان”[2].
لەسەر ئاستی نێوخۆی عێراق، دەشێت لووتكەی عەرەبی لە بەغدا خزمەت بە پرۆژەی هەڵبژاردن و سەركردایەتیی “محەمەد شیاع سوودانی” بكات، بەو پێیەی لە سایەی سەركردایەتیی ئەودا ئەنجام دەدرێت. هەروەها ئەو كۆبوونەوە دیپلۆماسییە كە چاوی میدیاییی زۆری لەسەرە، دەرفەتە بۆ دەركەوتنی سوودانی وەك سەركردەیەكی سیاسیی دەوڵەتمەتدار و هاوئاستی سەرۆك و پاشا عەرەبییەكان، لە كاتێكدا ناوبراو بەو پێیەی لە سیاسییەكانی ناوخۆی عێراق بووە، لە تاراوگە نەژیاوە و پەیوەندییەكانی فراوان نین.
لووتكەی عەرەبی لە كاتێكدا دێتەوە بەغدا، كه عێراق لە ساڵی هەڵبژاردندایە. بەپێی ئەو ئامادەكارییانەیشی تا ئێستا هەن، لیستە شیعەكانی “چوارچێوەی هاوئاهەنگی” بەپەرتەوازەیی و فرەلیستی دەچنە نێو پرۆسەكە. دوو لە جەمسەرە سەرەكییەكانی ئەو ململانێ سیاسییە سەختەیش لەنێو دەنگدەری شیعەدا، نووری مالیكی، سەرۆكوەزیرانی پێشووتر و سەرۆكوەزیرانی ئێستا، محەمەد شیاع سوودانی دەبن. سوودانی وەك گرەوێكی سیاسی تەماشای لووتكەكە دەكات. لە ئەزموونی زیاتر لە 33 لووتكەی پێشوودا ئەم بۆنەیە زیاتر پرۆتۆكۆڵی و بێ كاریگەریی ئەوتۆ بووە و زیاتر بۆ ناردنی پەیامی كاری پێكەوەیییە، بەڵام سوودانی زیاتر لە قەبارەی خۆی مانای پێ دەدات. لەم نێوهندهدا لە دیمانەیەكی تەلەڤزیۆنیدا، باسی لەوە كرد كه “عێراق تەنیا وڵاتێكی خانەخوێی لووتكەكە نییە، بەڵكوو دەستپێشخەرە و چارەسەری جیاواز بۆ قەیرانەكانی ناوچەكە پێشكەش دەكات”[3]. لە سەرپەرشتیكردنی ئامادەكارییە ئەمنییەكانیشدا سوودانی جەختی لەوە كردووەتەوە: سەركەوتنی گرێدانی لووتكەی عەرەبی لە بەغدا، “سەركەوتنێكی سیاسی و ئەمنییە”[4].
لەسەر ئاستە فەرمییەكە و لە دەرەوەی ململانێ سیاسییە نێوخۆیییەكان، حكوومەتی عێراق دەیەوێت لە ڕێگهی میوانداریكردنی لووتكەكەوە جەخت لە ڕۆڵی خۆی وەك دامەزرێنەرێكی “كۆمكاری عەرەبی” بكاتەوە؛ لەسەر ئەمەیش زۆر لە هێزە شیعە سیاسییەكان هاوڕان، سەرباری ناكۆكییەكانیان لەبارەی وردەكارییەكان[5]. جگە لەوەیش حكوومەت و هێزە شیعەكان دەیانەوێت وای پیشان بدەن، گرێدانی لووتكەی عەرەبی لە بەغدا، بەتەنیا پیشاندانی توانای ڕێكخستن نییە، بەڵكوو ئاماژەیە لەسەر گەیشتنی عێراق بە ئاستێكی باڵای ئاسایش و ئۆقرەیی و گێڕانەوەی پێگەكەی لە چوارچێوەی سیستهمی عەرەبیدا. ئەمەیش بۆ هەندێك هێز كە بێزارن لە هەژموونی زۆری ئێرانی لە شیعە پراگماتیستهكان، چونكه پراگماتیزم قوتابخانهیهكی فیكری یاخود تیۆرییه، بهڵام پڕاگماتیست بكهره، واته ئهوهی مومارهسهی پڕاگماتیزم دهكات مامۆستا گیان، وهك: كۆمۆنیزم/كۆمۆنیست) و سوننەكان، گرنگی و بایەخی زیاتری هەیە، چونكە هەڵگری ئەو پەیامەیە كە عێراق جێگرەوە و بەدیلی دیكەی هەیە.
بانگهێشتكردنی ئەحمەد شەرع
مشتومڕی گەورەی بەر لە گرێدانی كۆنگرەی 17ی ئایار دەربارەی ئامادەبوون و دوورخستنەوەی ئەحمەد شەرعە لە بەشداریكردنی لووتكەكەی بەغدا. ناوبراو بۆ ماوەی هەشت ساڵ (2003_2011) لە عێراقدا لە ڕیزی قاعیدەدا بووە، لە گرتووخانەكانی ئەمریكادا لە عێراق دەستگیر كراوە، پاش گەڕانەوەیشی بۆ سووریا بە “ئەبو محەمەدی جۆلانی” ناسراوە و بەیعەتی بە “ئەیمەن زەواهیری” داوە، لە سووریاش سەرۆكایەتیی “بەرەی نوسرە”ی كردووە، دواتر دەستەی “تەحریر شام”ی دامەزراندووە. سەرجەم ئەم كارنامەیەیش بە لای شیعەكانەوە دوژمنكاری و تاوانە چونكە “سەلەفیزمی جیهادی”، دژی جۆری (نهوعییهت)ی شیعەكانن. لە هەوڵێكدا بۆ كۆتاییهێنان بە مشتومڕی ئامادەبوونی شەرع، سوودانی لە ڕێگەی میدیایەكی ئەمریكییەوە جەختی كردەوە كە ئەحمەد شەرعی سەرۆكی قۆناغی ڕاگوزەری سووریا، بۆ بەشداریكردن لە لووتكەی عەرەبیی بەغدا بانگهێشت كراوە. لە دیدارەكەدا سوودانی بەوە پاساوی هێنایەوە كە عێراق تەنیا خانەخوێی لووتكەكە نییە، بەڵكە بەشدار و لایەنە لە دەستپێشخەرییەك كە چارەسەر پێشكەش بە قەیرانە جۆربەجۆرەكانی ناوچەكە بكات. لەبارەی بانگهێشتكردنی ئەحمەد شەرعی سەرۆكی ڕاگوزەری سووریاشەوە، سوودانی جەختی لەوە كردەوە:
“ئامادەییی شەرع لە چوارچێوەی پرۆتۆكۆڵی سیستهمی ڕێكخراوی كۆمكاری عەرەبیدایە. سەرۆك شەرع، ئێستا نوێنەرایەتیی دەوڵەتی سووریا دەكات؛ ئامادەییی ئەویش گرنگە بۆ ئەوەی دیدی خۆی بۆ سووریای نوێ ڕوون بكاتەوە. دۆسیەكانی ئاسایش و ئۆقرەیی بۆ عێراق و وڵاتانی دیكە پرسێكی جومگەیییە؛ عێراقیش سوورە لەسەر ئۆقرەییی سووریا”[6].
ئەم لێدوانانەی سوودانی دوو هەفتە بەر لە گرێدانی كۆنگرەكە لە نێوهندی هەڵمەتێكی گەرمی بەرهەڵستكاریدا بوو دژ بە ئامادەبوونی ئەحمەد شەرع لە بەغدا؛ بەو پێیەی پێشتر لە ڕیزەكانی ڕێكخراوی ئەلقاعیدەدا بووە كە كۆتاییهێنان و بنەبڕكردنی شیعەی كردبووە ئامانجی خۆی. هەروەها بە دوای ئەوەدا هات عێراق بەفەرمی لە 27ی نیسانی 2025 لە ڕێگهی وەزیری ڕۆشنبیری، ئەحمەد فەكاك (سوننەیە)، بانگهێشتی بەشداریكردن لە لووتكەكەی، لە دیمەشق ڕادەستی ئەحمەد شەرع كرد[7].
نەیارانی ئامادەبوونی شەرع
ئەو لایەنە شیعانەی دژی هاتنی ئەحمەد شەرعن بۆ عێراق، لە چەند جەمسەرێكی جیا پێك دێن و ئامانجەكانیشیان جودایە. لەبەر ڕۆشناییی هەڵوێستەكانیشیان، دەشێت بەم جۆرە پۆلێن بكرێن:
_ حزبی دەعوە بە سەرۆكایەتیی نووری مالیكی، لە بەیاننامەیەكدا پێداگری دهكات: دۆسیەی بەشدارانی لووتكەی عەرەبیی بەغدا، دەبێت تۆمەت و تاوانكاریی تێدا نەبێت، “چونكە خوێنی عێراقییەكان هەروا هەرزان نییە تا بانگهێشتی ئەو كەسانە بكرێت كە حەڵاڵیان كردووە، یان دەستدرێژییان كردووەتە سەر پیرۆزییەكانیان”[8]. حزبی دەعوە هیچ بەڵگەیەكی نەخستووەتە ڕوو لەسەر تێوەگلانی شەرع یان دۆسیەیەكی دیاریكراو، بەڵام بەهۆی بەریەككەوتنی ئەجێندای هەڵبژاردنی مالیكی و سوودانییەوە، دەكرێت پاڵنەری ئەم هەڵوێستە بەوە لێك بدرێتەوە كە هەوڵی شكستهێنانە بە بانگهێشتكردنی سوودانی بۆ شەرع و تێكدانی ئامادەكارییەكان.
_ قەیس خەزعەلی، ئەمینداری عەسائیب، كە حزبەكەی لە هەڵبژاردن لیستی جیای دەبێت، باسی لەوە كردووە، ئەگەر شەرع بێتە عێراق، ئەوە لێكەوتەی باشی نابێت و دەشێت دەستگیر بكرێت[9]. ئەم بەرهەڵستكارییەی عەسائیب دژی هاتنی شەرع، دوو لایەنە: هەم بەشێكە لە گوتار و هەڵمەتی پێشوەختەی هەڵبژاردن، هەمیش بەدەر نییە لە میحوەرە ئێرانییەكە كە تا هەنووكە لەگەڵ سووریای نوێدا دژ و ناكۆكە.
_ ئەبو عەلی عەسكەری، وتەبێژ بە ناوی كەتیبەكانی حزبوڵڵا، باسی لەوە كردووە كه، شەرع، هەر “ئەبو محەمەد جۆلانی”ی سەرۆكی “بەرەی نوسرەی تاوانبارە”؛ پێشتریش لووتكە عەرەبییەكان بەبێ ئامادەییی ئەسەد و عێراق و لیبیاش كراون[10].
_ چەند پەرلەمانتارێكی چوارچێوەی شیعی سكاڵایان لە دژی ئەحمەد شەرع بەرز كردووەتەوە و بە كوشتن تۆمەتباری دەكەن. ئامانجی ئەم پەرلەمانتارانەیش ئەوەیە لە ڕێگەی دادگهوه ڕێگه لە هاتنی ناوبراو بۆ بەغدا بگرن؛ یەكێك لەوانە، شەرعی بە تێوەگلان لە كوشتنی برا و برازاكەی تۆمەتبار كردووە [11].
_ هەندێك لایەنی شیعە باسی ئەگەری كوژرانی شەرع دەكەن ئەگەر بێتە عێراق. لەم ڕێگهیەیشەوە پەیامی ئەوە دەدەن كە ناتوانن ژیانی بپارێزن[12].
_ لە پشت هێزە شیعەكانیشەوە، ئێران دژ و نەیاری ئاساییكردنەوەی كارەكتەری ئەحمەد شەرعە؛ ڕێگریكردن لە ئامادەبوونیشی لە لووتكەی عەرەبی، لە ڕێگهی باڵەكانییەوە لە عێراق بەڕێوە دەبات. هەر پاش كەوتنی ئەسەد، خامنەیی، ڕێبەری شۆڕشی ئێرانی، بانگەوازی بۆ گەنجانی سووریا كرد دژی دەسەڵاتی نوێی وڵاتەكەیان ڕاپەڕن. لەو كاتەیشەوە گوتاری ئێران دژی دەسەڵاتی ئەحمەد شەرع دوژمنكارانەیە و ئەمەیش لە گوتاری باڵەكانیدا ئامادەییی هەیە[13].
پاڵنەرەكانی ناڕەزایی
بەگشتی لە گوتاری شیعیی لایەنگر و پاشكۆی جەمسەری ئێرانیدا، ئەحمەد شەرع دوو كێشەی سەرەكیی هەیە: یەكەمیان دژومنكارییەتی لەگەڵ شیعە لە پاش 2003، دووەمیش ڕێگرییەكانیەتی لە بەردەم چالاكیی گرووپە شیعەكان لە سووریا و گوشارخستنە سەر كەمایەتیی شیعە لەو وڵاتە. جگە لەمەیش ئەوەیان لەبەرچاوە، شەرع هۆكار بووە بۆ ڕووخاندنی ڕژێمی ئەسەد و پێیان وایە بەشێكە لە پرۆژەی توركیا لە ناوچەكە. لە دەرەوەی ئەم پاڵنەرانەیش هەندێك خوێندنەوەی دیكە بۆ دژایەتیی هاتنی شەرع بۆ بەغدا هەن، ئەمەیش گرنگترینیانە[14]:
ـ پاش ڕاگەیاندنی پرۆژەی هەڵبژاردنی سوودانی و نزیكبوونەوەی لە هەندێك بلۆكی سوننە، هێزە شیعە بەرهەڵستكارەكان بەرەنگاری پرۆژەكەی دەبنەوە، بەتایبەت كە پێیان وایە ئەوان سوودانییان بە پایە گەیاندووە و ئێستا بووەتە ڕكابەری لیستەكانیان لە هەڵبژاردن.
_ دەنگۆیەك هەیە كە هێزە شیعە وەلائییە عێراقییەكان لەگەڵ ئەفسەرە سوورییەكانی بەعس، كار دەكەن بۆ قڵپكردنەوەی ڕژێمی ئەحمەد شەرع. بۆ ئەم مەبەستەیش لەگەڵ ماهیر ئەسەد هەماهەنگی دەكەن.
_ هێزە شیعە ئێرانییەكان نیگەران و بێزارن لە بەرەوپێشچوونی پەیوەندییەكانی حكوومەتی عێراق و ئەحمەد شەرع، بەتایبەت كە زانیاریی ئەوەیان هەیە سەردانەكانی سەرۆكی دەزگهی هەواڵگریی عێراق بۆ دیمەشق، بەرەوپێشچوونی تێدا بووە و دەشێت ببێتە بنەمای پەیوەندییەكی بەهێز.
_ هەندێك لە شیعەكانی ناو چوارچێوەی شیعی ئەوەیان ورووژاندووە كە سوودانی بەشێكە لە میحوەری قەتەری _ توركی دژی میحوەری سعوودی_ ئیماراتی_ ئوردنی و، بەم هۆیەیشەوە لەگەڵ ئەحمەد شەرع پەیوەندییی ئاسایی كردووەتەوە؛ ئەمەیش لە بەرژەوەندیی عێراق نییە. ئەم دەنگانەی نێو چوارچێوەی شیعی باس لەوە دەكەن سوودانی زیاتر موجامەلەی توركیا دەكات[15]. ئەمەیش زیاتر پاش ئەوە زەق كرایەوە كە سوودانی بەنهێنی و بەبێ ئاگاداریی پێشوەختە، سەردانی “دۆحە”ی پایتەختی قەتەری كرد و لەگەڵ ئەحمەد شەرع و میری قەتەردا دەركەوت. بەپێی هەندێك سەرچاوەیش لەسەر ئەمە چوارچێوەی شیعی بێزاریی خۆیان گەیاندووەتە سوودانی[16].
هەڵوێستی شیعە پراگماتیستەكان
بەرامبەر بە شیعە وەلائییە پەڕگیرەكان (توندڕهوهكان)، جەمسەرێكی دیكەی شیعی هەیە، كه لارییان نییە لە ئامادەبوونی شەرع لە بەغدا؛ لە لایەك بۆ سەرخستنی لووتكەی سەرانی عەرەب، لە لاكەی تر بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ ئەو پشتیوانییە عەرەبییەی لەگەڵ دیمەشقی نوێ و ئەحمەد شەرعدا هەیە. لەم بهینهیشەدا عەممار حەكیم، سەرۆكی ڕەوتی حیكمە دەڵێت: بانگهێشتكردنێكی ناچارییە؛ هەروەها ئەگەر سكاڵاش هەبێت ئەوە شەرع پارێزبەندیی هەیە. سەرباری ئەمەیش حەكیم بەگومانە فرمانی گرتن لە دژی شەرع هەبێت[17].
لە لای خۆیشییەوە سوودانی كە بانگهێشتی ئەحمەد شەرعی كردووە، دەیەوێت شتەكە بخاتە چوارچێوەی پەیوەندیی عێراق و سووریا نەك بەرگریكردن لە كارەكتەری شەرع؛ لەبەر ئەمەیش پەیوەندییەكان لەگەڵ دیمەشق لە ڕێگهی هەواڵگرییەوە بەڕێوە دەبات و دوو جار تا ئێستا سەرۆكی دەزگهی هەواڵگری، “حەمید شەتری”ی ڕەوانەی دیمەشق كردووە بۆ ئەوەی چوارچێوەی شیعی تۆمەتباری نەكەن بە ئاساییكردنەوەی دۆخەكە لەگەڵ شەرع، كە لە لای شیعە بێزراوە. ئەوانەیشی بەبێدەنگی دۆخەكە بەڕێ دەكەن و بەناڕاستەوخۆ ڕازین بە هاتنی شەرع بۆ بەغدا، جگە لە حەكیم، زیاتر حەیدەر عەبادی، سەرۆكی “هاوپەیمانیی نەسر”ە.[18] .
هەروەها لایەنگرانی سوودانی لەنێو هێزە شیعەكان دەڵێن: دەوڵەت لە گۆشەنیگای بەرژەوەندییەوە بەڕێوە دەبردرێت نەك هەست و سۆز. ئەوەیشی سوودانی دەیكات، بەرژەوەندیی عێراقی تێدایە چونكە دۆسییەكانی سنوور، داعش، شیعەی سووریا و عەتەبە پیرۆزەكانی شیعە، پێویستیان بە هەماهەنگی لەگەڵ دیمەشق هەیە؛ ئەمە جگە لە پەیوەندیی ئابووری و ئەگەری نۆژەنكردنەوەی بۆڕییە نەوتەكانی عێراق _ سووریا و زۆر پرسی دیكەی هاوبەش [19].
لە دەرەوەی ماڵی شیعی، هێزە سوننەكان بەگشتی بەرگری لە هاتنی شەرع دەكەن و كرانەوە بەڕووی سووریای نوێدا بە گرنگ دەبینن؛ لە لایەك لە سۆنگەی وابەستەییی هەندێك لە هێزەكانیان بە میحوەری توركیا، لە لاكەی تر، ڕژێمی شەرع وەك قووڵاییی ستراتیژیی خۆیان دەبینن، بەو پێیەی سوننەی عەقیدەیییە و پشتێنە ئێرانییەكەی “تاران _ بەیرووت”ی بچڕاندووە. ئەم هێزانە بەوە بەرگری لە شەرع دەكەن كه ئەو كاتەی لە عێراق بووە (2003_2011)، دژی ئەمریكییەكان جەنگاوە؛ ئەمەیش لە چوارچێوەی مقاوەمەدایە كە شیعەكانیش ئێستا شانازیی پێوە دەكەن. هەروەها بەوەیش بەرگری دەكەن، شەرع لە نێوان 2005_2011 لە گرتووخانە بووە، بەم هۆیەیشەوە بەشداریی لە شەڕی تائیفی نەكردووە (2007_2008). هەیشیانە باس لەوە دەكەن، شەرع ئەو كاتەیشی ئەلقاعیدە بووە، زیاتر كاری میدیاییی كردووە نەك چەكداری[20].
كۆبەند
بانگهێشتكردنی ئەحمەد شەرع بۆ لووتكەی سەرکردەکانی عەرەب لە بەغدا، ناڕەزایەتیی توندی لە لایەن هەندێك لە هێزە شیعەکانی عێراقی هێناوەتە ئاراوە، بەتایبەت ئەوانەی كە لە بازنەی ئێرانەوە نزیكن. پاڵنەرەكانی ئەم ناڕەزایهتییهیش جۆراوجۆرن، گرنگترینیان ئهمانهن:
_ ڕەتکردنەوەی پشتیوانی لە ڕژێمی نوێی سووریا و هاوكاریكردنی: لایەنە شیعە ناڕازییەکان پێیان وایە بانگکردنی شەرع بۆ بەغدا، دژ بە هەڵوێستی ئەخلاقی و سیاسیی عێراقە كە حوكمڕانییەكەی بە زۆرینە شیعییە.
_ هەندێک بەوە پاساو دەهێننەوە، بەشداریكردنی شەرع لە لووتكەی بەغدا، باڵانسی ململانێ هەرێمایەتییەكان تێك دەدات؛ بەو پێیەی ناوبراو سەر بە میحوەری توركی-قەتەرییە بەرامبەر وڵاتانی سعوودیا _ ئیمارات، ئوردن.
_ هەندێک لەم ناڕەزایەتییانە لەژێر کاریگەریی هەڵوێستەکانی ئێراندان، چونکە تاران پێی وایە ئاساییكردنەوەی كارەكتەری شەرع، بەرەی ئێرانی لاوازتر دەكات و شەرعییەت بە سووریای دوور لە ئێران دەدات.
_ هەڵمەتی پێشوەختی هەڵبژاردن و هەوڵی شكستپێهێنانی سوودانی، ئامادەیییەكی بەهێزی لە ململانێ نێوخۆیییەكانی شیعەدا هەیە دەربارەی ئەحمەد شەرع. بەرامبەر بەوانیش هێزە سوننەكان لارییان نییە و، لەگەڵ بەشداریكردنیدان.