هەرێم نیوز 

مارکۆ رۆبێۆ وەزیری دەرەوەى ئەمریکا رایگەیاند واشنتن ناوى هەریەک لە "کیمبر لی بروست" و "نیکۆلاس جیلوو" دادوەرانى دادگاى تاوانى نێودەوڵەتى و "نەزهەت شەمیم خان" و "مامى ماندیاى نیانغ" یاریدەدەرانى داواکاری گشتی خستە نێو لیستى سزادراوەکانى خۆیەوە لەبەر ئەوەى لە دژى سیاسەتەکانى ئیسرائیل بوون، دادگاکەش لە بەیاننامەیەکدا بڕیارەکەیان بە نایاسایی لەقەڵەمدا و رایانگەیاند هێرشێکی ئاشکرایە بۆسەر سەربەخۆیی دادگاکەیان.

دادگاى تاوانی نێودەوڵەتی (ICC) دادگایەکی هەمیشەیی و سەربەخۆیە کە بۆ لێکۆڵینەوە و دادگاییکردنی ئەو کەسانە دامەزراوە کە تۆمەتبارن بە ئەنجامدانی قورسترین تاوانەکان کە جێگەی بایەخی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتین.و هیچ پەیوەندییەکی بە دەوڵەت و دامەزراوەکانەوە نییە، بارەگای سەرەکیی دادگاکە لە شاری لاهای هۆڵەندایە.

دادگاکە لەسەر بنەمای "پەیماننامەی ڕۆما" دامەزراوە کە لە ساڵی ١٩٩٨ پەسەند کراوە و لە ١ی تەممووزی ٢٠٠٢دا بە شێوەیەکی فەرمی دەستی بە کارەکانی کرد، دوای ئەوەی ٦٠ دەوڵەت پەیماننامەکەیان پەسەند کرد.
ئامانج و دەسەڵاتەکانی دادگا. 

ئامانجی سەرەکی دادگای تاوانی نێودەوڵەتی کۆتاییهێنانە بە دیاردەی دەربازبوون لە سزا بۆ ئەنجامدەرانی تاوانە گەورەکان و یارمەتیدانە بۆ ڕێگریکردن لە دووبارەبوونەوەی ئەو تاوانانە، لێکۆڵینەوە بڕیار لەبارەى چوار جۆر تاوانی سەرەکی دەردەکات.

تاوانی جینۆساید: بریتییە لە هەر کردەوەیەک کە بە مەبەستی لەناوبردنی تەواو یان بەشێکی گرووپێکی نەتەوەیی، ئیتنی، ڕەگەزی یان ئایینی ئەنجام بدرێت.

تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی: بریتین لەو کردەوە بەربڵاو و سیستماتیکانەی کە دژی خەڵکی سڤیل ئەنجام دەدرێن، وەک کوشتن، کۆیلەکردن، ئاوارەکردن و ئەشکەنجەدان.

تاوانەکانی جەنگ: پێشێلکارییە گەورەکانی یاساکانی جەنگن کە لە پەیماننامەکانی جنێڤدا هاتوون، وەک هێرشکردنە سەر هاووڵاتیانی سڤیل.
تاوانی دەستدرێژی (تجاوز): بریتییە لە بەکارهێنانی هێزی چەکداری لەلایەن دەوڵەتێکەوە دژی سەروەری و یەکپارچەیی خاکی دەوڵەتێکی تر.
بنەمای تەواوکاری

دادگای تاوانی نێودەوڵەتی جێگرەوەی دادگا نیشتمانییەکان نییە، بەڵکو کار لەسەر "بنەمای تەواوکاری" دەکات. ئەمەش بەو مانایەیە کە دادگاکە تەنها کاتێک دەستوەردان دەکات کە دادگا نیشتمانییەکانی وڵاتێک "نایانەوێت" یان "ناتوانن" بە شێوەیەکی ڕاستەقینە لێکۆڵینەوە و دادگایی تاوانباران بکەن. واتە بەرپرسیارێتی سەرەکی لە دادگاییکردنی تاوانباران لە ئەستۆی دەوڵەتەکاندایە.
کەی دادگا دەتوانێت کەیسێک وەربگرێت؟

دادگای تاوانی نێودەوڵەتی دەتوانێت دەسەڵاتی خۆی بەکاربهێنێت لە یەکێک لەم حاڵەتانەی خوارەوەدا:

کاتێک تاوانەکە لەسەر خاکی یەکێک لە وڵاتانی ئەندام ئەنجام درابێت.

کاتێک تۆمەتبارەکە هاووڵاتی یەکێک لە وڵاتانی ئەندام بێت.

کاتێک ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان دۆسیەیەک ئاڕاستەی دادگا بکات.

تا مانگی ئۆکتۆبەری ٢٠٢٤، ١٢٥ وڵات بوونەتە ئەندام لە پەیماننامەی ڕۆما. هەندێک وڵاتی گەورە وەک ئەمریکا، ڕووسیا، چین و هیندستان ئەندام نین و دان بە دەسەڵاتی دادگاکەدا نانێن. عێراقیش تا ئێستا پەیماننامەی ڕۆمای ئیمزا نەکردووە، بۆیە ئەندام نییە.